Toplumumuz eskiden olduğu kadar sosyal değildir. Sosyal açıdan daha izole yaşamaktadırlar. Çocukları büyütürken anne babaların amacı çocuğa her istediğini vermek her şeyi elde etmek değildir. Her istediği yapılan ya da her şeye çok kolay ulaşabilen bir çocuk psikolojik olarak elde etmesi gereken bazı becerileri çok da elde edemeden büyümüş olmaktadırlar. Bunun getirdiği problemleri de yaşamının sonraki evrelerinde göstermeye başlamaktadırlar.

Öfke normal bir duygudur. Çocuk mutlu olur, şaşırır, sevinir, korkar ve öfkelenebilir. Aynı biz yetişkinlerde de olduğu gibi duygular sergilerler. Bu duygular içgüdüsel duygulardır. Doğduğu anda itibaren çocuk büyümeye devam ettikçe öfke duygusunu dönemsel olarak yaşamaktadır. Çocukların vurma davranışlarını yaptığını görürüz. Öfkelendiğinde ya da istediği bir şey olmadığında çocuk öfkelenebilir. Çocuğa bunun yanlış bir davranış olduğunu, doğru bir sorun çözme davranışı olmadığını öğretmek gerekmektedir. Bunu öğretmek için öncelikle anne ve baba kendi sorun çözme becerilerini kontrol etmelidir. Anne ve baba, kendisi sinirlendiğinde çocuğun önünde bu tarz davranışlarda bulunmamalıdır. Ebeveynler çocuklarına doğru bir rol model olmalıdır. Öfkesini doğal yollarla ifade edip, onun geçmesini beklemeyi öğrenmesi gerekmektedir.

Günümüz koşullarında çocuklar bunu nasıl yapacaklarını öğrenememektedirler. Bunun birçok sebebi olabilmektedir. Sebeplerden bir tanesi anne ve babaların, iyi anne ve baba olabilmek için çocuğun her istediğini yapmak zorundayız gibi bir düşünce tarzları olabilmesidir. Çocuğa sınır koymayı çocuğu sevmemekle eş tutan ve bilerek yapılmayan bir anlayış olabilmektedir. Çocuk belli bir yaşa geldikten sonra yavaş yavaş ona hayatın belli bir sınırları olduğunu söylemek gerekmektedir. Sınırları koymak yeterli değildir, bu sınırların arkasında da durmak gerekmektedir. Her istediği yapılan ve sınır koyulmalar çocuklar bir engellenmeyle karşılaşmadıkları için yaşamının her döneminde herhangi bir engellenme yaşadığı zaman o duyguyu tolere edememeye başlamaktadır. Bundan dolayı çocuk hiç uygun olmayan davranışlar geliştirebilmektedir. Bu davranışlar kendisine ve çevresine zarar verme gibi davranışlardır. Bu durum olmaması gereken bir durumdur ve olduğunda da mutlaka profesyonel yardım alınması gerekmektedir.

Öfke ve saldırganlık eğilimini oluşturan bazı sebepler bulunmaktadır. Bunlardan bir tanesi çocuğu sevme şeklidir. Çocukları severken nasıl sevildiği çok önemlidir. Çocuğu ısırarak mı, yanağını sıkarak mı, hırpalayarak tokat atarak mı seviyorsunuz? Bu şekilde yapan kişiler bunu dövmek için değil sevmek için yapıyor olabilir fakat çocuk bu davranışlardan yanlış kodlamalar almaktadır. Bunlar; sevmek=ısırmak, hırpalamak, sıkmak. Bir zaman sonra toplum tarafından veya çocuk sosyal hayatına çıktığında etiketlemelere maruz kalmaktadır. “Bu çocuk saldırgan, bu çocuk öfkeli” gibi. Kişilerin sevme şekillerini düzeltmeleri, çocuğa sevgilerini dokunarak, temas ederken ki elinin ayarını biraz tutturabilirse; çocuk bu saldırganlık eğilimine yönelmemektedir.

Çocuklarda saldırganlığı oluşturan bir diğer husus ise şiddet eğilimidir. Bu çocuğa doğrudan bir şekilde uygulanması ya da anne ve baba arasındaki şiddetin yaşanması anlamına gelmemektedir. Çocuğun sokakta veya trafik esnasında görmüş olduğu kavgadan dolaylı yoldan etkilenip; bunu yorumlayamamasıyla da bu öfke problemi haline gelebilmektedir.

Çocuklarda öfkeyi barındıran bir diğer sebep ise 3T problemidir. Tablet, telefon ve televizyona çok fazla maruz kalan çocukların içerisinde bir öfke barınmaktadır. Belli bir zaman sonra da çocuklarda aşırı saldırganlık eğilimi görülebilmektedir.

Çocuklar oynanan oyunlar veya çocuk serbest bırakıldığında oynamış oldukları oyunlar öfke problemi için çok önemli bir faktördür. Çocuklar oyunlarla birlikte hayatında yaşamış olduğu durumları ve anıları akıtmakta ve bunu hayatlarında sağlıklı hale getirmektedirler. Eğer çocuk sürekli savaş oyunu oynuyorsa, silahlı oyunlar oynuyorsa ve içinde sürekli bir savaşma ve dövüşme isteği varsa müdahale etmek gerekmektedir. Çocuğun duygusunun kaynağı bulunmaya çalışılmalıdır. “Bu çocuk neden öfkeleniyor?”, “Ne olmuş olabilir?”, “Ne zaman öfkeleniyor?”, “Ne olduğunda öfkeleniyor?”, “Yanına kimler geldiğinde öfkeleniyor?”. Bu kaynağı bulmak gerekmekte ve bulunduğunda da çözüme yaklaşılmış olunacaktır. Çocuğun duygusunun kaynağını bulmak demek çocuğu anlamaya başlamak demektir.

Çocuğun saldırgan davranışlar sergilemesinin bir diğer sebebi de dikkat çekmek olabilmektedir. Bu yüzden çocuklara olabildiğince ilgi ve şefkat göstermek gerekmektedir. Çocuk dikkat çekmek için çaba göstermek zorunda kalmasın, siz ebeveyni olarak zaten onun odağında olun. Bunun içinde yapılması gereken tensel temasa dikkat etmektir. Çocuklara bol bol sarılmak, mutluluk hormonunu aktif hala getirmektedir. Aynı zamanda çocukla birlikte tensel teması geliştirmek için oyun oynarken onun elinden tutmak veya bu teması geliştirecek oyunlar oynamak çok önemlidir. Bu sayede çocuk ebeveynine karşı beklentisini karşılamış olup sizi kendisinde hissetmeye başlamaktadır. Çocuk, öfke yaşasa bile kaynağındaki sıkıntıyı bulabilecek anne veya babasını görüp ona göre güvenle dolu bir hayatta yaşamış olacaktır.

Çocuk öfkelendiği zaman ebeveynler birlikte oturup nefes egzersizi yapmalıdır. Bunu yaptıktan bir zaman sonra sakinleşeceğinizi hissedeceksiniz.

Elinize bir kâğıt, kalem, boyama kalemleri alın ve çocuğa öfkesini o kâğıda dökmesini isteyin. “Öfken bir adam olsaydı nasıl bir halde olurdu?”, “Senin öfkeni çizecek olsak ortaya neler çıkardı?”. Çocukla birlikte çizin. Bunu yaptıktan sonra “Bu öfkeden kurtulma vakti geldi artık” diyerek onu karalayın, yırtın ve çöpe atın. Öfkeden de kurtulduğunuzu çocuğa söyleyin.

Bu tarz çözümlerin hepsini uyguladıysanız ve hala aşamadıysanız uzman desteği almanızı öneririm.

Uzman Klinik Psikolog Hatice Büşra KARA

busra.kara@icloud.com