Oyun, çocukların dünyasında çok önemli bir yere sahiptir. Yetişkinler iletişimlerini çoğunlukla sözcüklerle gerçekleştirebilir, çocuklarınsa doğal iletişim aracı oyun ve oyuncaklardır. Oyun çocuklar için tamamen içgüdüseldir; hiçbir çocuk oyun oynamak için eğitim ya da zorlanma ihtiyacı duymaz. Çocuk oyunla birlikte kendisini sembolik bir dille anlatır. Oyun Terapisi İlişki Sanatı adlı kitapta; çocuğun oyun ile tecrübesini, tecrübe karşısındaki göstermiş olduğu tepkisini, tecrübeyi yaşarken hissettiği duygularını, dilek, istek ve heyecanlarını ve kendisini kabullenmesini, ortaya koyduğunu ifade etmektedir. Çocuklar yaşadıkları olayları, oyunlar aracılığıyla tekrar tekrar deneyimleyerek, anlamaya ve algılamaya çalışırlar. Çocuğun oyundaki bu rolü şöyle belirtilmiştir; 

 “Oyun ile çocuk kendini birikmiş geçmişinden şimdiki zamanına sürekli yönlendirir. Bu yolla dünya ile ilişkisinde yapabildiği ve yapmak zorunda olduğu her değişiklikten dolayı kendisi için yeni bir imaj keşfeder. Böylece çocuk oyununda çatışmalarını ve problemlerini çözmek için oyun materyallerini ve çoğunlukla yetişkin materyallerini kullanarak şaşkınlık ve karışıklıklarını oyun aracılığıyla gösterme girişiminde bulunur.” 

Oyunun çocuğun duygu dünyasındaki bu işlevi, oyunun terapötik olarak kullanılmasını açıklar niteliktedir. Sözel olarak kendisini ifade etmek için gelişimi yetersiz olan çocuğun ruhsal tedavisinde, oyun bir terapi aracı haline gelmiştir.  

Oyunun çocuk psikoterapisinde kullanımı, çocuk psikoterapisinin başlangıcı ile eş zamanlıdır. Çocuklar hakkında ilk psikolojik girişim 1909 yılında yayınlanmış, Freud ‘un “Little Hans” (Küçük Hans) adlı çocuğun fobisini anlatan yazısıdır. Bu yazı ile, çocukların yaşadığı psikolojik sorunların duygusal sebeplere dayandığı, ilk kez saptanmıştır. Zira 20. yüzyıl bitimine kadar, profesyonellerin çocukluktaki bozuklukları çocuğun eğitimi ve yetişmesindeki kusurlarla ilişkilendirdiği bilinmektedir. 

Oyun terapisinin ortaya çıkışı çocuk alanında psikoterapinin çıkış anına denk gelmektedir. Terapötik oyun akımını ve sürecini psikoterapi literatürüne ilk kez sokan kişi Sigmund Freud olmuştur. Freud (1982) psikanaliz kuramını oluştururken bebeklik gelişimi üzerinde durmuş ve çocuklarla oynanan oyunun üç temel görevinin varlığından söz etmiştir. Bunlardan ilki çocuğun kendisini ifade edebilmesinin arttırılması durumudur. İkinci ise, arzuların başarılması, üçüncüsü ise travmatik yaşantılarla başa çıkılmasıdır. Ayrıca Küçük Hans’ı anlattığı bazı yazılarında oyunun önemini sıkça belirtmiştir. Küçük Hans’ın babasının aktarmış olduğu oyun faaliyetlerini Hans’ın yaşamış olduğu bilinçdışı çatışmalarını anlamlandırma da ve yorumlamada sıkça kullanmıştır. Freud psikanaliz kuramının kurucusudur. Psikanaliz, ruhsal hayatımızda olan bilinçsiz bazı içeriklerin bilinçli düzeye getirilmesini amaçlamıştır. Bilinçsiz olan içerikleri bilince getirmek maksadıyla kullanılan teknik ise “serbest çağrışım”dır. Serbest çağrışım danışanın içindeki her türden düşünceyi içeriğine ayıp ya da değil, anlamlı veya anlamsız olup olmadığına bakmadan terapistine anlatmasıdır. Danışan bunu gerçekleştirirken şezlongda yatar gibi bir konumdadır. Yani psikanaliz uygulanacak olan danışan anlatarak kendisini ifade etmektedir. Psikanalizin bu tekniğinin çocuklarda ise etkin olarak kullanılamayacağı çok kısa sürede anlaşılmıştır. Çünkü çocuklar için şezlongda yatar konumda durmak çok mümkün olmamıştır. Oyunun psikoterapi de ilk kez kullanımı Hellmuth tarafından gerçekleştirilmiştir. Oyunu çocuk psikanalizinin önemli bir kısmı olarak düşünmüştür. Hellmuth altı yaşından daha büyük olan çocuklara, çocukların evlerine giderek onlara terapi seansı vermiştir. Hellmuth terapi seanslarında daha çok çocuk resimlerine ve çocuklara ait oyuncaklara yer vermiştir. Fakat herhangi bir oyun terapisi tekniğinin üzerinde çok fazla durmamış ve bu konuda çok fazla yayın yapmamıştır. 

Ülkemizde ise, Oyun Terapisi ile ilk kitabı yazan kişi Berka Özdoğan’dır. Özdoğan, kendi emekleri ve gayreti ile bastırmış olduğu bu kitaba Çocuk ve Oyun: Çocuğa Oyunla Yardım adını koymuştur. İlk baskısı 1988 senesinde yapılan bu kitap bizim ülkemizde oyun terapisi hakkında olan ilk kapsamlı kitap olarak sayılmaktadır. Bu çerçevede yayımlanan ikinci kitap İsmail Ersevim’ in yazmış olduğu kitabıdır. 2009 senesinde yayınlanan “Oyun ve Oyun Tedavisi” isimli kitap, oyun yöntemi ile çocukların psikolojik problemlerinin çözümünden söz eden ilk yerli kitaplardan olmuştur. 

2011 senesinde oyun terapisi alanındaki öncü isimlerden olan Garry Landreth’in kitabı olan Oyun Terapisi: İlişki Sanatı Altın Kalem Yayınları tarafından Türkçeye çevrilmiştir.  

KAYNAKÇA 

Landreth, G. (2012). Play therapy: The art of the relationship (3rd Edition). New York, NY: Routledge. 

Tyndall-Lind, A., Ladreth, G. & Giordano, M. (2001). İntensive group play therapy with child witnesses of domestic violence. İnternational Journal of Play Therapy, 10(1), 53-83. 

Uzman Klinik Psikolog Hatice Büşra KARA ACAR